Afgelopen maandag was er weer eens een EU-top belegd om de economische crisis in de EU en de eurocrisis te bespreken. Het was de zoveelste top in de laatste twee jaar. Ik ben vast niet de enige die de tel allang is kwijtgeraakt. Bij iedere top lijkt het ook of de verwachtingen steeds verder afnemen. Een jaar geleden waren er nog grote en onheilspellende woorden:”het is nu echt één minuut voor twaalf” en “deze top is beslissend voor het lot van Griekenland”. Afgelopen maandag benadrukten de EU-leiders vooral dat de (jeugd)werkloosheid moet worden aangepakt en dat er strengere begrotingsregels moeten komen. Het zou pas echt opzienbarend en nieuws zijn geweest als onze leiders het tegenovergestelde hadden verklaard. Er zijn louter open deuren ingetrapt.
Ik moest gisteren weer even aan de voorlaatste top denken toen een lid van de Trojka (zeg maar de inspecteurs van de EU, ECB en het IMF) verklaarde dat Portugal vrijwel geen groeipotentieel heeft. De werkloosheid vliegt de laatste tijd omhoog en ook krijgt de overheid de staatsschuld maar niet onder controle. Langdurig werklozen moet rond zien te komen van een uitkering van 200 euro per maand en sommigen proberen wat bij te verdienen door op kokkels te vissen. Dit zijn geen beelden die passen bij het imago dat veel mensen graag van de Europese Unie hebben. Het doet eerder denken aan een arme kustprovincie van India.
Het probleem van Portugal zien we in vrijwel alle zuidelijke lidstaten van de Europese Unie terug: een hopeloos verouderde en vastgelopen economie, met aan het roer een incapable, uit de kluiten gewassen en naar nepotisme neigende overheid. Op de vraag wat Zuid Europa de wereld te bieden heeft blijft het vaak pijnlijk stil. Daarna komt het onvermijdelijke antwoord : toerisme. Direct en indirect zijn (of waren) vele miljoenen mensen afhankelijk van het toerisme. Hotels, bars, restaurants, vakantiehuisjes, vakantieparken, campings, verkopers van allerlei prullaria en ga zo maar door. Helaas voor het zuiden van Europa moet ook in het noorden de broekriem worden aangehaald met als logisch gevolg dat er veel minder toeristen komen. De markt voor vakantiehuisjes en appartementen is compleet ingestort. Daar komt nog bij dat buiten de eurozone de vakanties goedkoper zijn en de service vaak nog beter ook. Denk bijvoorbeeld aan Turkije. In ieder geval wordt daar niet massaal gestaakt zoals in Griekenland.
In Spanje ligt de werkloosheid inmiddels op 21%, bijna een op de twee jongeren onder de 25 is werkloos. Ook de werkloosheid in landen als Italië (ruim 29%), Portugal (ruim 30%) en Griekenland (bijna 47%) ligt ruim boven het EU gemiddelde van 21%. Waar de miljoenen banen vandaan moeten komen die de EU leiders zo graag zien is een raadsel. Politici spreken graag in slogans. Als het concreet moet worden blijft het echter oorverdovend stil. De conclusie van de Trojka in Portugal, namelijk dat het land momenteel geen enkel groeipotentieel heeft, moet de EU-leiders aan het denken zetten. We bewandelen momenteel een doodlopende weg en hopen op een wonder is wel erg infantiel. Een diepgaande analyse van de problemen in de zuidelijke economieën is noodzakelijk. Mogelijk dat de oplossing zich dan vanzelf aandient: uit de eurozone stappen en weer concurrerend worden. Het doet heel erg aan de peso crisis in Argentinie (1999-2002) denken, met het verschil dat de peso aan de Amerikaanse dollar was gekoppeld. Wat Argentinië heeft geleerd is dat herstel op eigen kracht en voorwaarden - uiteraard na een zeer pijnlijke en moeilijke periode - wel degelijk mogelijk is. Dat werkt beter dan een dictaat uit Berlijn.