JP Morgan Chase-topman Jamie Dimon verscheen vorige week voor een senaatscommissie om een handelsverlies van minstens $2 miljard toe te lichten. De verklaring van Dimon was vooral veel huilie-huilie, maar één uitspraak kan hem wel eens gaan achtervolgen: als een bank faalt - ook zijn eigen JP Morgan - dan mag een bank gewoon omvallen. Natuurlijk kan en mag dat, alleen staan de markten dan in lichterlaaie.
Wat eraan vooraf ging: begin mei kwam boven water dat de divisie Chief Investment Office (CIO) van JP Morgan in Londen in de derivatenmarkt op een handelsverlies zat van tenminste $2 miljard. De Wall Street Journal schreef een maand eerder al dat handelaar Bruno Michel Iksil enorme posities in bepaalde cds-markten (kredietverzekeringen) had opgebouwd. Omdat hij zo’n beetje de markt alleen bepaalde had de bijnaam “De Walvis”. Iksil zat in zijn eentje op een derivatenportefeuille van $100 miljard. CIO had eind 2011 een handelspositie van $350 miljard, 15% van de balans van JP Morgan.
Volgens de Journal begonnen hedge funds en andere beleggers begin april actief tegen “de Walvis” te speculeren en met succes. JP Morgan rekende op economisch herstel en maakte complexe handelsconstructies met kredietverzekeringen op bedrijfsobligaties. Toen de prijzen in begonnen te dalen, werd de bank hard geraakt. Tegenpartijen weten dat JP Morgan zo’n beetje de enige is die van deze posities afwil en de verliezen kunnen dus nog verder oplopen. Beleggers schrokken zich rot en sinds JP Morgan het nieuws wereldkundig maakte is het aandeel gedaald van $44 naar zo’n $35.
De Amerikaanse beurswaakhond SEC stelde kort na het nieuws een onderzoek in,weer een paar dagen later ook de FBI en de week erop toezichthouder CFTC. En toen kwam ook de politiek in “actie” met het organiseren van een hoorzitting. Nu zijn politici de laatste die nu moeten zeuren. Zij hebben toegestaan dat er een geheel ongereguleerde derivatenmarkt is ontstaan van $700 biljoen ($700.000 miljard!). Dit schijnt nog een conservatieve schatting te zijn, twee jaar geleden schatte Paul Wilmott, professor wiskunde aan de Oxford Universiteit, de derivatenmarkt op zo’n $1,2 biljard, twintig keer het wereldwijde bbp!
Toen Dimon vorige week dan eindelijk voor de senaatscommissie verscheen om de zaak toe te lichten kwam daar - zoals verwacht - niet veel bijzonders uit. Zo zei hij dat ze niet in de hedgefunds-business zitten. Dat klopt, ware het niet dat in de hedgefundbusiness zitten. Verder was het de schuld van incompetente bestuurders en zo. Nou ja, de gebruikelijke zaken. Kan de beste topbankier overkomen.
De onderstaande uitspraak is toch wel de meest opmerkelijke en ook meest relevante van de gehele zitting: moeten overheden geld stoppen in banken die zo roekeloos met geld zijn omgegaan? Volgens Dimon moet iedere bank - ook zijn eigen bank - omvallen als het verkeerd gaat. De beleggers in die banken zijn het geld kwijt, de instituten moeten worden ontmanteld en de “naam in ongenade begraven”. Dat kost de belastingbetaler helemaal niets. Dus.
Het klinkt heel sympathiek van Dimon, maar het slaat natuurlijk helemaal nergens op. Lehman Brothers of Griekenland is “peanuts” vergeleken bij een faillissement van JP Morgan. Aan het eind van het eerste kwartaal bedroeg het balanstotaal $2.300 miljard, zo’n 15% van het bbp van de Verenigde Staten. Dan ben je dus “too big to fail”. Bij een verlies $50 miljard, gaat het om een percentage van slechts 2,17%.
Als JP Morgan omvalt staan de financiële markten in brand. Met de ervaringen van 2008 in het achterhoofd, schetst de Motley Fool alvast het volgende scenario:
1. Andere banken vallen om.
JP Morgan is zo groot dat het veel andere banken zal meesleuren in zijn val. En grote banken vallen wel
eens om. In mei 1931 ging de Oostenrijkse Credit-Anstalt failliet. Dit was een zeer gerespecteerde bank en
een van de filialen van de Rothschild familie. De wereld kon het niet geloven dat zo’n grote en machtige
bank ten onder was gegaan. En als Credit-Anstalt kan omvallen, kan iedereen omvallen. Wie is de volgende?
Paniek! Princeton-historicus Harold James beschrijft de chaos: “De paniek in Wenen haalde banken in
Amsterdam en Warschau onderuit. In juni en juli verspreidde de angst zich naar Duitsland en van daaruit
direct naar Letland, Turkije en Egypte en weer enkele maanden later naar de VS en Groot-Brittannië.”
Het omvallen van Credit-Anstalt wordt door economen gezien als een versnelling en verdieping van de
economische crisis in de jaren dertig. Dit gebeurde tijdens de jaren dertig, toen duurde zoiets nog een
paar maanden. In ons hightech computertijdperk gaat zo’n kettingreactie ietsje sneller.
2. Kredietmarkten bevriezen
Als JP Morgan valt, loopt het financiële systeem vast. Op Amerikaanse staatsobligaties en dollars na, zal
alles worden gezien als een giftige belegging. Banken vertrouwen elkaar niet meer, lenen elkaar niets meer
pompen geen geld meer rond waardoor zelfs het beste bedrijf met een driedubbele triple-A rating geen
toegang meer heeft tot de kredietmarkten, laat staan de gemiddelde middenstander. Het toch al fragiele
Europa zakt dan zeker door de hoeven. De gevolgen voor de economie zijn desastreus.
3. Aandelenmarkten crashen
Standaard-procedure bij iedere financiële- of bankencrisis. Beleggers, verzekeraars, pensioenfondsen,
allemaal doen ze op de een of andere manier zaken met een bank. Zij zullen alles verkopen wat los en vast
en zit en gaan op zoek naar een bunker. De verkoopgolf veroorzaakt nieuwe verkooporders en ga zo maar
door.
4.Depressie
Tegen de tijd dat het stof is neergedaald is de wereld een paar biljoen dollar armer, is er geen enkel
vertrouwen meer, hebben bedrijven geen geld, schiet de werkloosheid als een raket omhoog en drogen de
consumentenbestedingen volledig op. Dat is geen recessie, maar een wereldwijde depressie met alle
politieke gevolgen van dien. Een rampscenario dus.
Zo’n senaatscommissie is zinloos als het probleem “too big to fail” niet wordt aangepakt. Er is maar een smaak: knip de banken op zodat ze geen gevaar meer voor de economie vormen. In het geval van JP Morgan is er zelfs sprake een potentiële bedreiging voor de wereldeconomie: “a weapon of mass destruction”.
In plaats van Jamie Dimon, hadden de senatoren beter Harvey Rosenblum uit kunnen nodigen. Hij is al zo’n jaar of veertig het hoofd onderzoek van Federal Reseve in Dallas en schreef in maart - voor alle heisa - een rapport waarin hij stelde dat de grote banken moeten worden afgebroken. “Niet makkelijk, maar nodig voor de welvaart op de langere termijn”, aldus Rusenblum. De hele zaak rond JP Morgan maakt zijn standpunt er alleen maar sterker op.
- Eerder deze week ging Jim Cramer van CNBC weer eens ouderwets los en noemde Jamie Dimon een “loser”.
